Vì sao các dòng họ lớn dùng ngai thờ thay cho bài vị?

Trong văn hóa thờ cúng truyền thống của người Việt, bài vị và ngai thờ đều là những vật phẩm linh thiêng. Giiữ vai trò quan trọng trong không gian tâm linh. Tuy nhiên, nếu để ý kỹ, ta sẽ thấy nhiều dòng họ lớn, nhà thờ tổ thường sử dụng ngai thờ. Thay vì chỉ đặt một bài vị đơn lẻ. Vậy lý do nằm ở đâu? Ngai thờ có ý nghĩa gì mà khiến các dòng tộc lâu đời đặc biệt coi trọng?

1. Ngai thờ là biểu tượng “ngai ngự” – thể hiện vị thế tối cao của tổ tiên

Ngai thờ trong văn hóa thờ cúng không chỉ là vật trang trí. Mà còn là biểu tượng quyền uy, đại diện cho chỗ ngồi linh thiêng – nơi tổ tiên “ngự” trong không gian thờ.

• Khác với bài vị – thường chỉ là một tấm gỗ khắc tên người đã khuất. Ngai thờ là dạng “ghế ngai” có lưng tựa, tay vịn, chạm khắc công phu. Được đặt trên bàn thờ trung tâm.

• Trong các gia đình lớn, dòng họ danh giá, việc dùng ngai thờ thể hiện sự tôn kính. Địa vị cao nhất dành cho Cửu Huyền Thất Tổ – những người đặt nền móng cho cả dòng tộc.

Nói cách khác, ngai thờ là cách tôn vinh tối thượng. Giống như hoàng đế có ngai vàng. Thì tổ tiên trong dòng họ cũng cần một vị trí trang trọng để “an vị”.

2. Ngai thờ thường đi cùng bài vị – nhưng mang ý nghĩa cao hơn

Không phải cứ có ngai thờ là không có bài vị. Trên thực tế, nhiều ngai thờ được thiết kế để đặt bài vị bên trong. Hoặc khắc bài vị liền trên mặt ngai.

• Như vậy, bài vị vẫn là nơi ghi danh. Nhưng ngai là nơi “ngự” – tôn nghiêm và đầy uy lực.

• Trong truyền thống xưa, đặc biệt là các nhà thờ họ, từ đường, chùa chiền,… ngai thờ thường được đặt ở chính giữa gian thờ, nâng cao. Thể hiện tôn ti trật tự.

Do đó, ngai thờ không thay thế bài vị. Mà nâng tầm giá trị và thể hiện sự trang trọng gấp nhiều lần.

3. Thể hiện truyền thống tôn ti – chuẩn mực dòng tộc

Một điểm đặc trưng trong tư tưởng Nho giáo và văn hóa Việt xưa là đề cao lễ nghi – trật tự – vai vế.

• Trong dòng họ lớn, việc lập từ đường, xây dựng hệ thống thờ tự không chỉ để tưởng nhớ tổ tiên. Mà còn là cách thể hiện sự quy củ, có trên có dưới.

• Ngai thờ là vật phẩm phù hợp với tư tưởng ấy – vừa trang nghiêm, vừa mang tính biểu tượng rõ ràng.

Chính vì vậy, các dòng họ lớn luôn chọn ngai thờ, để nhấn mạnh truyền thống “uống nước nhớ nguồn”. Đồng thời thể hiện sự chỉn chu và nề nếp trong sinh hoạt thờ cúng.

4. Ngai thờ thường được chế tác kỳ công, xứng tầm với không gian thờ tổ

Ngai thờ không phải là vật phẩm phổ thông. Chỉ những không gian thờ cúng quan trọng, quy mô lớn như từ đường, nhà thờ họ mới thường sử dụng.

• Chất liệu: Gỗ quý như gỗ Hương, gỗ Gụ, gỗ Trắc – mang mùi thơm tự nhiên và độ bền vĩnh cửu.

• Kỹ thuật: Chạm khắc thủ công hoàn toàn, nhiều họa tiết như Rồng, Phượng, Hoa sen, Hổ phù, Lưỡng long chầu nguyệt…

• Hình dáng: Cao ráo, bề thế, tôn nghiêm – thường có bệ chân quỳ, tay ngai, chóp đỉnh lửa hoặc hoa sen.

Chính độ công phu này khiến ngai thờ trở thành biểu tượng của sự bề thế, truyền đời, truyền thống lâu dài – phù hợp với tư cách đại diện của một dòng họ.

5. Ngai thờ gắn liền với tín ngưỡng Cửu Huyền Thất Tổ

Trong phong tục Việt Nam, thờ Cửu Huyền Thất Tổ là hình thức ghi nhớ chín đời tổ tiên nội tộc và bảy đời ngoại tộc. Với một nghi lễ lớn như vậy, nhiều dòng họ không chọn bài vị đơn lẻ. Mà dùng ngai thờ Cửu Huyền, khắc liền tên hoặc đặt bài vị bên trong.

• Như vậy, ngai không chỉ mang dáng hình vật chất. Mà còn mang giá trị linh khí của nhiều thế hệ.

• Nhiều người quan niệm: “Ngai thờ là nơi quy tụ linh hồn tổ tiên – là chỗ tựa cho con cháu”.

Với ý nghĩa thiêng liêng ấy, các dòng họ lớn không tiếc công sức, chi phí để chế tác những chiếc ngai thờ công phu – coi như một phần hồn cốt của cả tộc họ.

6. Ngai thờ giúp kết nối các thế hệ – giữ gìn gia phong

Trong xã hội hiện đại, nhiều gia đình có xu hướng đơn giản hóa bàn thờ. Tuy nhiên, các dòng họ lâu đời vẫn giữ nguyên cấu trúc thờ tự chuẩn mực – trong đó ngai thờ là điểm chính.

• Khi con cháu về giỗ tổ, lễ Tết, lễ Vu Lan,… hình ảnh ngai thờ là điểm hội tụ của cả dòng tộc.

• Ngai không chỉ là vật thờ, mà là cây cột nối quá khứ – hiện tại – tương lai.

Vì vậy, các trưởng tộc, người giữ gìn từ đường luôn coi trọng ngai thờ – xem như bảo vật thiêng liêng không thể thiếu.

7. Dùng ngai thờ thể hiện tấm lòng thành kính và đầu tư nghiêm túc

Một lý do quan trọng khác khiến các dòng họ lớn ưu tiên ngai thờ là tinh thần “có tâm – có tầm” khi lập bàn thờ tổ tiên.

• Không qua loa, không làm cho có – mà đầu tư thời gian, công sức để đặt chế tác một chiếc ngai thờ xứng tầm.

• Tấm lòng ấy là sự thể hiện cao nhất của hiếu đạo, gia phong.

Ngai thờ không chỉ là hình thức. Mà là cách để người sống thể hiện lòng tri ân với người đã khuất . Thể hiện sự nghiêm túc và trách nhiệm gìn giữ đạo lý gia tộc.

Với những giá trị văn hóa, tâm linh, tín ngưỡng sâu sắc, ngai thờ không chỉ đơn giản là vật dụng trên bàn thờ. Đó là biểu tượng của sự tôn kính, sự gắn kết và sự kế thừa truyền thống gia đình.

Vì vậy, không ngạc nhiên khi các dòng họ lớn, nhà thờ tổ hay từ đường đều chọn ngai thờ thay vì chỉ đặt bài vị đơn lẻ. Đó không chỉ là một lựa chọn về hình thức, mà là tuyên ngôn văn hóa và đạo lý của một dòng tộc Việt Nam chính thống.