Sơn son thếp vàng – Truyền thống hay lỗi thời?

Giữa thời đại mà nhiều người ưa chuộng sự tối giản, hiện đại. Phong cách thờ cúng cũng dần có những thay đổi. Bàn thờ màu gỗ tự nhiên, màu nâu trầm hoặc đơn giản chỉ là trắng tinh tươm.  Đang dần thay thế cho các bộ đồ thờ sơn son thếp vàng rực rỡ. Có người cho rằng màu son vàng đã “lỗi thời”, gây sến súa, kém sang. Nhưng cũng có người quyết giữ bằng được vì đó là nét truyền thống sơn son thiêng liêng.

Sơn son thếp vàng là gì?

Là kỹ thuật truyền thống trong chế tác đồ thờ gỗ. Được áp dụng từ hàng trăm năm trước. Gồm hai phần chính:

• Sơn son: sử dụng nhựa cây sơn trộn với phụ gia tạo thành màu đỏ son – biểu tượng của cát tường, thịnh vượng, may mắn.

• Thếp vàng (thếp vàng): dán từng lá vàng thật thường là vàng 24k  lên các chi tiết chạm khắc, tạo ánh kim óng ánh sang trọng.

Phương pháp này không chỉ mang tính thẩm mỹ mà còn mang đậm giá trị văn hóa – tâm linh.

Ý nghĩa của sơn son thếp vàng trong thờ cúng

Trong văn hóa thờ cúng cổ truyền, màu đỏ và màu vàng không phải là ngẫu nhiên:

• Màu đỏ tượng trưng cho hỏa khí – ngọn lửa thiêng nơi bàn thờ, là màu mang lại vượng khí, trấn tà, đuổi uế.

• Màu vàng kim đại diện cho hoàng gia, cho sự cao quý – ví như dâng lễ vật bằng cả tấm lòng và lòng thành kính cao nhất lên tổ tiên, thần linh.

Truyền thống – không phải ai cũng hiểu đúng

Ngày nay, khi mà nhiều người ưa thích đồ thờ gỗ tự nhiên, kiểu dáng hiện đại, sự “lộng lẫy” của đồ thờ sơn son thếp vàng đôi khi bị gắn mác “kém tinh tế”, “cũ kỹ”. Tuy nhiên, thực tế:

• Không phải món nào cũng nên tối giản: Những vị trí trung tâm như khám thờ, ngai thờ, bài vị – nếu được làm bằng gỗ trơn đơn thuần sẽ không đủ khí thế và linh thiêng.

• Sơn son thếp vàng là lựa chọn cho sự tôn kính cao nhất. Thể hiện rõ tâm nguyện “kính trên nhường dưới”, không thể thay bằng tư duy thẩm mỹ hiện đại đơn thuần.

Nhiều gia đình, khi dùng bàn thờ gỗ trơn một thời gian, sau đó lại quay lại đồ thờ sơn son thếp vàng. Vì cảm thấy không “ấm”, không “linh” bằng.

Đồ thờ sơn son thếp vàng phù hợp với ai?

• Gia đình theo đạo Phật, đạo Mẫu, hoặc thờ Tứ Phủ: đây là nhóm tín ngưỡng coi trọng sự lộng lẫy, long trọng. Nó mang tính bắt buộc trong nhiều trường hợp.

• Những dòng họ, nhà thờ tổ, đền miếu: nơi thờ phượng trang nghiêm, có yếu tố cộng đồng hoặc dòng tộc – cần đồ thờ thể hiện đẳng cấp, uy nghiêm.

• Người làm ăn, kinh doanh: nhiều người chọn bàn thờ sơn son thếp vàng để thờ Thần Tài, Ông Địa, Quan Công,… với niềm tin rằng màu sắc tôn nghiêm sẽ tụ tài, dẫn lộc.

Kỹ thuật sơn son thếp vàng có lỗi thời?

Hoàn toàn không. Thực tế, đó là kỹ thuật rất công phu, cần nghệ nhân có tay nghề cao. Các bước cơ bản:

1. Chọn gỗ tốt (thường là gỗ Hương, gỗ Gụ, gỗ Trắc…)

2. Làm mịn và sơn lót

3. Phủ nhiều lớp sơn son (mỗi lớp đều phải khô và mài nhẵn)

4. Dán vàng thủ công từng chi tiết nhỏ, sau đó phủ keo bảo vệ

Chính sự tỉ mỉ này khiến đồ thờ sơn son thếp vàng có giá trị cao, bền đẹp hàng chục năm, không bong tróc, không phai màu.

Trong không gian hiện đại

Ngày nay, không gian thờ cũng thay đổi: nhà phố, chung cư, phòng nhỏ,… .Nhưng không vì thế mà đồ thờ sơn son thếp vàng mất đi vai trò. Điều cần là biết cách:

• Kết hợp hài hòa giữa cổ điển và hiện đại. Có thể chọn bài vị, ngai thờ sơn son, nhưng kết hợp cùng tủ thờ gỗ tự nhiên để tránh rối mắt.

• Chọn thiết kế tối giản hơn: Ngày nay, các cơ sở sản xuất đồ thờ đã cải tiến mẫu mã. Sơn son vẫn có, nhưng bớt cầu kỳ, tinh tế và phù hợp hơn với diện tích nhỏ.

Nghĩa là, không cần loại bỏ truyền thống. Chỉ cần làm mới truyền thống một cách khéo léo, đồ thờ sơn son vẫn phát huy được giá trị trong thời hiện đại.

Sơn son thếp vàng không phải là lỗi thời. Mà là biểu tượng của lòng tôn kính, tâm linh và sự chỉn chu trong văn hóa thờ cúng Việt. Nếu chỉ vì xu hướng mà bỏ qua. Sẽ rất đáng tiếc cho một giá trị đã gắn bó hàng trăm năm với cha ông ta. Lựa chọn đồ là lựa chọn giữ gìn tinh hoa truyền thống. Miễn sao bạn biết cách kết hợp để vừa trang nghiêm, vừa hài hòa với không gian sống.